On the erosion of the rule of law in the EU and its neighbourhood

Originally published on The European Post 

The launch this week of Transparency International’s annual corruption index highlights something that EU watchers cannot fail to have missed in the past year: across Eastern Europe, both members and neighbours of the EU have been backsliding when it comes to the rule of law. 

Whether it’s membership candidates like Bosnia, or well-established members of the EU like Hungary, the index charts a marked decline in standards.

Given recent developments in Poland and Hungary, this will not come as a surprise to even the most casual observer. For all the relative successes of the EU, it has failed to influence its Eastern European partners and neighbours and draw them in the right direction when it comes to the rule of law, even if these countries have benefited economically from the single market.  

At the end of last year, new Hungarian legislation was passed of which critics said that it was attempting to constrain opposition forces. A Hungarian law on foreign-funded NGOs was struck down by the EU’s top court last June. 

In Poland, a government-appointed chamber which was created in 2017 to sanction judges, is one of many controversial legal reforms. The European Commission thinks it “continues to take a grip on Polish judges and threatens their independence.” The ECJ has ordered Poland to suspend the chamber. 

Also media freedom in Poland and Hungary is a cause of concern. In Poland, state-controlled refiner PKN-Orlen has bought the ownership ofmost of the country’s regional newspapers, while a joint mission by several journalism bodies has concluded that “since 2010, the Hungarian government has systematically dismantled media independence, freedom and pluralism “.  

So far, the European Union has failed to do anything about this. Perhaps one should be careful to use the instruments that are in theory at the EU’s disposal, which including suspending voting rights in the Council of the EU and fundamentally, it may not be in the EU’s gift to change rule of law backsliding from the outside. 

However, one thing that the EU could do is not to financially fuel institutions that are vulnerable to corruption. Richard Sulík, who currently serves as Slovakia’s Economy Minister, once stated that “the more EU subsidies go to Slovakia, the more corruption there is”. 

There seems to some truth to that. Reports of government leaders in Romania, Hungary or the Czech Republic enriching themselves or their environment through EU funds have been abound. According to OLAF, the EU’s anti-fraud body, “the structural funds sector remains at the core of OLAF’s investigative activity”. 

Another EU body, the European Court of Auditors (ECA), has pointed outthat “cohesion policy represents one third of EU budget but accounts for nearly 40% of all reported fraud cases and almost three quarters of the total financial amounts involved in these cases”. In particular, it has criticized EU member states for not being effective enough to combat this, complaining that “in a significant proportion of cases OLAF closes with a recommendation to recover unduly paid EU money, either no such recovery takes place or the amount recovered is significantly lower than that recommended”. OLAF, on its turn, has also questioned the EU Commission’s statistics on fraud, noting that Hungary and Estonia have reported a lower level of EU funding irregularities than Belgium and the Netherlands, which they do not find credible given their lower ranking on international corruption indexes.

According to an analysis by Deutsche Welle, Hungary and Poland secured a “win” last December, when EU leaders agreed to delay implementation of the European Union’s so-called “Rule of Law Mechanism”, which is supposed to cut payouts of EU funds to member states violating the rule of law. 

Of course, it’s political science fiction that EU governments will ever seriously engage in condemning each other’s rule of law, also because the danger the employ a “double standard”. Spain’s tackling of Catalan nationalists has been often singled out as an example here, rightly or wrongly. The only way to prevent rule of law violations is to simply end large scale EU transfers. This may even benefit net receivers, counterintuitively. A 2016 study by the Centre for Economic Policy Research concluded that “EU structural funds [are] negatively correlated with regional growth” and “[do] not seem to contribute effectively to foster income convergence across regions.” 

Yet, with the EU’s “Next Generation” fund, meant to support EU countries suffering from the fall-out of Covid, EU member states with a bad “rule of law” track record are about to receive even more EU cash. 

Another example of the EU seemingly unable to seriously stand for its own values is its newly agreed “investment pact” with China. Of course doing business with China is a great idea, which not only benefits both sides but also does support the continuing emergence of a middle class in China, which ultimately is the best guarantee for a better protection of human rights. Then, the EU is not asking China to sign a ban on forced labor, an issue particularly problematic with the Uyghurs, before ratifying the investment deal, instead merely requesting a “calendar” for reforms. To attach all kinds of non-trade aspects to trade deals is a bad idea, as it would lead to never-ending discussions, but a ban on forced labour is such an obvious minimal condition to allow trade that it’s astonishing the EU did not obtain this.  

Also Turkey is still benefiting from EU cash. This despite the Turkish government tightening its control over civil society, whereby the interior ministry is able to stop the activities of NGOs under the pretext of vague terrorism charges. Again, it would be naive to think that the EU is able to stop the likes of Erdogan, but the EU could start with no longer hand over its cash to Turkey.

A similar issue is going on with Serbia, which only last year signed a deal with the EU to receive  138.5 million euro in “Pre-Accession Assistance”. This despite years of democratic backsliding.

Also EU hopeful Georgia, which just this past December reaffirmed its commitment to the membership process, has witnessed several notable lapses in standards. Voter intimidation, the politisation of business, undermining foreign investment through expropriations, and a lack of judicial independence continue to undermine its progress.

Also undermining of foreign investment is a concern in both EU member states and the EU’s neighbourhood. The EU has been accused of not doing much about Poland’s “repolonisation programme”, whereby private businesses would be pressured to sell their assets. It may not surprise then 

that few across the EU batted an eyelid when the Georgian government appointed a special manager to the foreign-owned internet company Caucasus Online, preventing it from paying its debts to Georgian banks and allowing the government to seize the company’s assets, while preventing its board and shareholders from challenging this decision in court. Never mind that this may amount to a violation of the EU-Georgia Association Agreement.

To sum up: in many cases, the EU has no powers to stop the rule of law from eroding within its borders, let alone in its neighbourhood. Nevertheless, the little it could do it often hasn’t been doing. The very minimal that we should expect from the EU, is at least a little bit of ambition. 

Bepaalt de AstraZeneca-discussie het verder verloop van de Europese vaccinatiecampagne?

Oorspronkelijk gepubliceerd op BusinessAM

Elke dag wordt het duidelijker hoe slecht de vaccinatiecampagne tegen Covid in de EU verloopt in vergelijking met het Verenigd Koninkrijk, de Verenigde Staten en uiteraard Israel, dat nu reeds de helft van de bevolking inentte.  

Hier zijn verschillende verklaringen voor, en het is goed mogelijk dat er heel wat beterschap op komst is, maar dan zal dit in elk geval nauw samenhangen met één vaccin, dat van het Brits-Zweedse AstraZeneca. Dat is cruciaal is, althans volgens Duits parlementslid Karl Lauterbach, de gezondheidsexpert van de sociaaldemocratische coalitiepartner van Angela Merkel’s CDU-CSU, die stelt dat het “van het AstraZeneca vaccin [afhangt] of Duitsland het al dan niet goed zal doen” op vlak van de vaccinatiecampagne. 

AstraZeneca: 36 procent van de vaccins die de EU in mei verwacht

De AstraZeneca – vaccins maken zowat 36 procent uit van de dosissen vaccin die de EU in mei verwacht. Ook voor ons land is het belangrijk, omdat het een kwart uitmaakt van alle door België bestelde vaccins, en ook omdat het eenvoudigweg in de koelkast kan worden bewaard, en niet in de diepvries op min 70 graden, zoals met het Pfizer vaccin. 

Recent waren er productieproblemen bij de Belgische fabriek die mee AstraZeneca – vaccins produceert en specifiek verantwoordelijk is voor virale vectoren, wat er voor zorgt dat EU-lidstaten tegen einde maart geen 80 maar slechts 31 miljoen dosissen van het vaccin zouden krijgen.  Die problemen waren niet onverwacht, want reeds in juni was er twijfel of men wel genoeg geschikt personeel zou vinden om deze ongeziene operatie tot een goed einde te brengen. Men moet immers in een paar maanden klaarspelen waar men in andere omstandigheden enkele jaren tijd voor heeft. 

AstraZeneca werd hiervoor terechtgewezen door de Europese Unie, die ondertussen zelf onder vuur is gekomen voor haar aankooppolitiek van vaccins. Volgens de Europese Commissaris schond AstraZeneca het contract dat met de EU was gesloten. Ze wil dat het bedrijf voor het VK bestemde vaccins aan de EU levert.

Geen resultaatsverbintenis…

Pascal Soriot, de Franse ceo van AstraZeneca ontkent dat er sprake is van contractbreuk: “Het contract met het Verenigd Koninkrijk werd drie maanden voor het Europese contract getekend. Daardoor hadden we drie maanden extra om alle problemen in de productie op te lossen.” 

Volgens hem is er in het contract ook geen resultaatsverbintenis voor zijn bedrijf: “We verbonden ons tot niets. We zeiden alleen dat we ons uiterste best gingen doen. De reden waarom we dit zeiden, is dat Europa toen (bij de sluiting van het contract in augustus, red.) ongeveer op hetzelfde moment als het Verenigd Koninkrijk leveringen wilde krijgen, hoewel het contract drie maanden later getekend was. Daarom zeiden we: ‘Oké, we gaan ons best doen, we gaan het proberen, maar we kunnen ons contractueel niet verbinden omdat we drie maanden achterliggen op het Verenigd Koninkrijk.’” 

… enkel een inspanningsverbintenis

Het contract is niet openbaar gemaakt, maar in gelijkaardige contracten, met Curevac bijvoorbeeld, is enkel een inspanningsverbintenis voorzien. Het zou verbazing wekken als AstraZeneca zomaar openlijk zijn contractuele verbintenissen zou schenden. Verder lijkt het onwaarschijnlijk dat het bedrijf een resultaatsverbintenis zou hebben onderhandeld, gezien het feit dat al in juni duidelijk was dat de Belgische fabriek waarmee het bedrijf samenwerkt moeite zou hebben om het geplande tempo te volgen, onder meer door de moeilijkheid geschikt personeel te vinden.

Wat is er dan aan de hand? Zoekt de Europese Commissie een zondebok voor eigen falen, zoals sommigen suggereren, zeker nu nationale media harde kritiek op de EU geven? De supranationale bureaucratie stelde immers ook voor om zo snel mogelijk een register aan te leggen over het aantal vaccins tegen covid-19 dat vanuit de EU wordt uitgevoerd, een nauwelijks verhulde dreiging om de export van vaccins aan banden te leggen. Diezelfde Europese Commissie waarschuwde nochtans tot dusver steeds voor “vaccin-nationalisme” en beweerde enkele weken terug nog genoeg vaccins te hebben. 

Peter Liese, Europarlementslid voor de Duitse CDU, ging zelfs nog een stap verder, en dreigde openlijk met “het blokkeren van de uitvoer van BioNTech, het Pfizer vaccin, naar het Verenigd Koninkrijk, dat “beter twee keer nadenkt” – daarbij negerend dat AstraZeneca een privaat bedrijf is. 

België, het vaccinproducerende land bij uitstek

Alle partijen hebben er uiteraard belang bij dat dit in der minne wordt geregeld, maar als het contractueel is vastgelegd dat het VK recht heeft op vaccins die door AstraZeneca in de EU worden geproduceerd, moet dat worden gehonoreerd. Zeker voor ons land, dat zowat het vaccinproducerende land bij uitstek is, kan deze belangrijke economische sector schade oplopen door populistisch Europees vaccinprotectionisme.

In juni, kort nadat het VK een akkoord met AstraZeneca bereikte, stond het bedrijf ook dicht bij een akkoord met vier EU-lidstaten – Nederland, Duitsland, Frankrijk en Italië, die gezamenlijk onderhandelden. Op dat moment beval Angela Merkel echter, onder meer na protest van België, aan haar Minister van Volksgezondheid dat de Europese Commissie de verantwoordelijkheid voor die onderhandeling moet krijgen, en zo geschiedde. Toen duurde het echter nog tot augustus voor een akkoord werd bereikt met AstraZeneca.  

EU prioriteerde prijs boven snelheid

Volgens Politico Europe “prioritiseerde de Europese Unie de prijs van het vaccin over snelheid” en “verkreeg de EU wel [vaccins] aan de laagste prijzen ter wereld, maar aan welke kost?” 

Het is natuurlijk zo dat als alle EU-landen afzonderlijk hadden onderhandeld, er ook serieuze spanningen waren ontstaan, maar was het uiteindelijk wel zo verstandig om de Europese Commissie, een supranationale bureaucratie die maar al te vaak graag een eigen agenda volgt, verantwoordelijkheid te geven voor dit enorm belangrijke proces? Was het niet beter geweest dat de 27 lidstaten buiten de EU om een onderhandelingsteam hiervoor de opdracht gaven? De agressieve communicatie van de Europese Commissie, met een beschuldiging van contractbreuk door AstraZeneca, kan als extra argument dienen hiervoor. 

De zogenaamde “politisering” van de Europese Commissie

Dit is één van de gevolgen van de zogenaamde “politisering” van de Europese Commissie, een doelstelling die voormalig Commissievoorzitter Juncker openlijk steunde, al was de Commissie voordien natuurlijk ook wel politiek. Het probleem met een gepolitiseerde Commissie is dat zo’n instelling wel grote macht krijgt, maar tegelijk veel minder onder druk komt te staan van publieke opinie, de nationale pers en politieke backbenchers dan nationale regeringen. Er is wel een Europees Parlement, maar in de praktijk fungeert dit niet als controleorgaan op de Commissie, maar eerder als een motor die de Commissie net aanzet om nog meer geld uit te geven of nog meer macht te verwerven. 

Waar zijn de ‘dealmakers’?

Zo keurt het Europees Parlement steeds zonder morren de Europese uitgaven goed, ook al worden daarbij soms serieuze kanttekeningen geplaatst door de Europese Rekenkamer. De Europese Commissie bestaat uit niet-verkozen, benoemde ambtenaren, en is helemaal niet geschikt om grote beleidskeuzes te gaan maken. De optie nemen om voor een lage prijs eerder dan voor snelheid van levering van de vaccins te gaan, is er zo één. Technisch gezien was die keuze wel gedekt door de 27 regeringen, maar die laten de gepolitiseerde Europese Commissie nu natuurlijk maar al te graag de volle laag krijgen, wat moeilijker zou zijn geweest bij een technisch onderhandelingsteam aangesteld door de 27. De hoofdschuldigen van de politisering van de Europese Commissie zijn dus de nationale regeringen.

Laat ons nu echter vooral hopen dat de productieproblemen bij AstraZeneca snel worden verholpen en dat de vaccinatie in Europa dan voluit op gang kan komen. Bovenop de discussie over de productie komen nu Duitse twijfels over de vraag of het AstraZeneca vaccin wel helpt bij 65-plussers. Het probleem lijkt een gebrek aan data te zijn om hierover uitspraak te kunnen doen.

Meer nog dan wat in Europa gebeurt zijn de volgende weken cruciaal om te zien hoe de pandemie evolueert in vaccinatie-koploper Israel. Indien de huidige vaccins toch te weinig zouden aanslaan op de nieuwe varianten van het virussen, verwacht men daar dat de exit uit de pandemie niet in de komende maand, maar pas ten vroegste binnen een half jaar kan beginnen, gezien er dan nieuwe vaccins nodig zullen zijn.

How border closures halted Covid-19 in Finland

 Originally published by The Spectator

ack in April, I listed five measures governments can take to prevent the spread of Covid in order to prevent any need for economically devastating lockdowns, drawing on the experience of some Asian nations.

Four of the measures (test and trace, healthcare capacity, facemasks, and good communication about distancing) have all proven their worth, but the fifth may be the most important of all: imposing border checks in time.

That’s exactly what Taiwan did well. It has managed to keep its number of Covid cases down to just 842, with a population of nearly 24 million, by halting flights from China early on and implementing strict quarantine rules.

In Europe, border checks haven’t been as stringent, which may well have played a role in the emergence of a ‘second wave’ in fall 2020, with hospitalisation going up in all of Europe.

A notable exception though is Finland, which was able to avoid the second wave altogether, despite keeping its economy and society largely open.

Its method for success, along with Norway, was ‘a brief, targeted lockdown in March, followed by tight border controls with mandatory testing and quarantine for all travellers.’

Throughout 2020, Finland imposed the strictest criteria in Europe on foreign visitors. It banned citizens from high-incidence countries from coming into the country, with exceptions for essential reasons. Those entering the country were still forced to quarantine, for a period that could be shortened with negative tests results.

Finland only really allowed recreational travel with the rest of Europe for a few weeks in July, before border controls were reinstated for arrivals from Austria, Slovenia and Switzerland, because of a rise in the infection rates in these countries. The Finnish government then stepped up its travel restrictions throughout August. At the moment, a recreational trip to Finland is only allowed if you live in the Vatican, Australia, Rwanda, Singapore, Thailand, New Zealand or South Korea.

The UK – like many other European countries – has been much more lenient when it comes to border restrictions. It has allowed people to travel to countries on a ‘travel corridor’ list without facing quarantine on return.

Finland and Norway had a similar system, but they were much stricter when it came to judging countries ‘safe’. In early September, Norway categorised the whole of non-Scandinavian Europe as ‘red’ – meaning you had to quarantine on return. While in July, Finland went along with the EU’s recommendation to lift some border restrictions, but added extra conditions for travellers (related to each country's number of infected people per capita) beyond those required by the EU.

There have been no ‘quarantine hotels’ in Finland, and travel restrictions were not as strict as in Taiwan, but simply banning recreational travel from high-incidence countries, while requiring a negative test result from the few that still were allowed to visit, did go a long way.

‘Excess mortality’ was near zero in both Finland and Norway in 2020, which sharply contrasts with how Belgium (26 per cent more deaths than average), the UK (18 per cent) or even Sweden (12 per cent) fared in 2020. And Finland and Norway escaped the lockdowns imposed in those European countries with high excess mortality.

This indicates that it may have been possible to avoid subsequent lockdowns and a lot of deaths if only border restrictions had been imposed on time.

There hasn’t been much public opposition against the Finnish Covid measures, presumably because there hasn’t been a proper lockdown since Spring. Even back then, Finland’s lockdown was less severe than in much of Europe, with shops and public transport remaining open, and no curfews being put in place.

73 per cent of Finns say they are coping well with the current restrictions, which are more lenient than elsewhere in Europe. According to one – rather surprising – statistic, 23 per cent of Finns even claimed their lives had improved noticeably during lockdown, which according to the Finnish social psychologist Nelli Hankonen is due to the fact that ‘We're not very sociable and prefer to be alone’. The fact that Finnish bars and restaurants have been open non-stop since Spring may suggest otherwise.

Sweden has been a much touted example of ‘Corona freedom’, but according to the ‘Government Stringency Index’, Norway and Finland have actually been considerably more liberal during the pandemic, while avoiding Sweden’s relatively high death rates. It’s hard to escape the conclusion that this was thanks to strict border control.

There is a case to be made that Belgium, the Netherlands, Germany and France would have struggled to police their borders like Finland, but for the UK, as an island, this excuse cannot be used.

As a result, at the moment, when the whole of Europe is fearing or suffering from the ‘third wave’, Finns can enjoy a beer in a bar or meet each other – with some minimal restrictions – in restaurants.

As dreadful as harsh border measures may be in ordinary times, it’s hard to deny their effectiveness during a pandemic. Looking back at 2020, it seems fair to say the likes of Taiwan, Finland and Norway were right to double down on border checks in order to protect fundamental freedoms, social life, the economy and, most of all, public health.

Het brexit-handelsakkoord afgewogen

Oorspronkelijk gepubliceerd op Doorbraak

Het Brexit-handelsakkoord afgewogen

Net voor Kerst kwamen de Europese Unie en het Verenigd Koninkrijk alsnog een handelsakkoord overeen. Dat was uitermate laat, zeker omdat de nieuwe regeling al inging vanaf 1 januari, waardoor er bitter weinig tijd was voor ondernemingen om zich voor te bereiden.

Het Verenigd Koninkrijk verliet de EU formeel begin 2020, maar bleef gedurende 2020 volledig toegang houden tot de EU, zonder tarifaire of niet-tarifaire belemmeringen, waarbij het land wel geen eigen handelsbeleid mocht voeren en ook niet mocht afwijken van Europese regelgeving. Dat verandert nu. Hieronder maak ik een overzicht van de voordelen maar ook de tekortkomingen van de nieuwe relatie tussen de Europese Unie en het Verenigd Koninkrijk, dat samen met de Verenigde Staten en China één van de drie belangrijke handelspartners van de EU is.

Wat is er goed aan het akkoord?

Het belangrijkste voordeel van het handelsakkoord is dat er geen douanetarieven komen op de onderlinge handel, vooralsnog en met wat voorbehoud, wat ik hieronder uiteenzet. Volgens KU Leuven Professor Hylke Vandenbussche zijn op die manier toch een paar tienduizendtal jobs gered, al zouden volgens haar zelfs met een “deal" - nog steeds tot 10.000 jobs kunnen sneuvelen in ons land.

Een ander goed aspect van het zogenaamde "EU-UK Trade and Cooperation Agreement" of "TCA"  is dat er meer competitie op vlak van regelgeving en handelsbeleid komt. Net zoals op vlak van Covid-beleid Europese regeringen onder vuur kunnen komen na eenvoudige vergelijking met hoe men de zaken in het buitenland aanpakt, zal men een dergelijke dynamiek ook meer zien op vlak van regelgeving.

Het is waarschijnlijk dat het Verenigd Koninkrijk in eerste instantie niet ver zal afwijken van Europese regelgeving, bijvoorbeeld voor chemische producten, data of financiële dienstverlening, maar het staat in de sterren geschreven dat dit zal gebeuren, zeker indien de Europese Unie het huidige pad van steeds meer betuttelende regelgeving blijft bewandelen. Ook op vlak van handel krijgen de Britten nu de kans om beter te doen dan de EU, al moet het worden gezegd dat de Europese Unie op dit vlak wel degelijk uitstekend werk leverde de laatste 20 jaar. Indien de Britten handelsakkoorden met India, Israel en de Verenigde Staten zouden sluiten, zal de Europese industrie ongetwijfeld meer druk zetten op de Europese Commissie om dat ook te proberen.

Het akkoord voorziet dat als de Britten te ver afwijken van de Europese regelgevende standaarden, een onafhankelijk scheidsgerecht kan beslissen om de EU toe te laten toch douanetarieven op te leggen, indien er kan worden aangetoond dat de afwijking zo significant is dat ze een materiële impact op handel of investeringen heeft, wat niet zo evident is.

Het is een goede zaak dat men voor een onafhankelijk arbitragesysteem heeft gekozen en niet voor een rol voor het nogal activistische Europese Hof van Justitie, iets waar de EU lang voor pleitte. Men kan het vreemd vinden dat de hoogste rechtbank van één van beide partijen de rol krijgt om geschillen uit te klaren, maar tot op de dag van vandaag probeert de Europese Unie dit op te dringen aan Zwitserland. Op dit moment is in de onderlinge Zwitsers-Europese handelsrelatie nog geen judiciële geschillenprocedure voorzien. 

De Zwitsers hebben dit steeds formeel geweigerd, dus het Britse precedent kan er nu misschien voor zorgen dat de Europese Unie deze extreme eis opgeeft, waardoor eindelijk ook vooruitgang kan komen in het verder vrijmaken van de handel tussen de EU en Zwitserland.

In elk geval wordt het nu dus makkelijker voor de Britten om het anders te doen. Is GDPR wel de beste manier om data te beschermen? Is het omslachtige en dure Europese REACH-registratiesysteem voor chemische producten wel het meest innovatievriendelijk? En hoe wordt het regelgevend kader voor “fintech” best vormgegeven? De vraag is hier niet enkel of dereguleren een goed idee is, of niet. Het gaat ook over was de meest optimale regelgeving is.

Voorts werd er ook een akkoord bereikt over visserij. Dat is heel belangrijk nieuws, aangezien hiervan maar liefst 2.300 jobs van afhangen in ons land. Volgens schattingen zouden de Belgische vissers tegen 2026 een 7% van hun markttoegang tot Britse wateren verliezen, wat meevalt in vergelijking met Nederland (10%), Frankrijk (8%) of Ierland (15%). Voor Britse vissers zijn er nu evenwel meer bureaucratische obstakels om hun vis op het vasteland te verkopen. Dat is in sommige opzichten beter voor onze vissers, maar slechter voor de Europese consument.

“Last but not least”, is het feit dat er een akkoord is ook goed nieuws voor het Noord-Ierse vredesproces. Het scheidingsakkoord, dat al begin 2020 in voege trad tussen de EU en het VK, voorzag reeds dat er controles zouden komen tussen Groot-Brittannië en Noord-Ierland, om zo een "harde grens" te vermijden op het Ierse eiland. Begin december 2020 kwam men ook tot een akkoord over de uitvoering daarvan, maar die zou heel moeilijk worden ingeval er opeens ook heel wat douanetarieven zouden moeten worden geheven op producten die vanop het Britse vasteland Noord-Ierland binnenkomen. Zelfs met de deal zijn er nu al heel wat meer extra omslachtige douaneformaliteiten die sinds 1 januari gelden op die goederenstroom binnen het VK, en vanaf 1 april dreigt dat met het wegvallen van overgangsmaatregelen erger te worden. Die moeten met de nodige flexibiliteit wel kunnen worden opgelost. In elk geval werd het ergste scenario, van een “no deal” met douanetarieven binnen het VK vermeden, wat zeker koren op de molen van heethoofdige extremisten in Noord-Ierland was geweest.

Wat is er slecht aan het akkoord?

Douanetarieven werden misschien vermeden, maar toch is het mogelijk dat die er komen, in twee gevallen.

Ten eerste worden goederen enkel vrijgesteld van douanetarieven indien ze ook geproduceerd werden in de EU of het VK. Nadat men Chinese goederen invoert in het VK, kan men die niet zomaar als "Britse" goederen in de EU invoeren. De zogenaamde "regels van oorsprong”, die nogal omslachtig zijn, bepalen wanneer goederen dus al dan niet onderhevig zijn aan tarieven.

Ten tweede is het dus mogelijk dat er alsnog douanetarieven komen op de onderlinge handel, indien een arbitragerechtbank oordeelt dat nieuwe Britse regelgeving een materiële impact heeft op handel of investeringen heeft, wat dus een vrij verregaande vereiste is.

Zelfs zonder douanetarieven komt er heel wat douanebureaucratie bij, zoals bijvoorbeeld uitvoeraangiftes. Zeker voor kleine ondernemingen die geen handel drijven buiten de EU is dat allemaal niet evident.  

Dan hebben we het nog niet gehad over de nieuwe “niet-tarifaire” belemmeringen, waarbij de markttoegang wordt beperkt in vergelijking met de situatie voordien. Zeker voor de dienstensector is dat een grote bekommernis. De Britse City of London, het grootste financieel centrum ter wereld, verliest hierdoor een stuk marktaandeel, ook al doet ze voor 75% zaken met niet-EU partners en hebben ze de financiële slagkracht om dochterondernemingen binnen de EU op te richten. Voor kleinere dienstverleners is dat allemaal moeilijker, en het feit dat professionele kwalificaties niet langer worden erkend is een jammere zaak. 

Niet alle handel binnen de Europese Unie was reeds open gemaakt, maar sommige verworvenheden gaan nu dus wel verloren. Dat is ook zo met “Erasmus”-uitwisseling met Britse universiteiten, al is hier  in theorie in de toekomst zeker wel nog een akkoord over mogelijk. Internationale uitwisseling van studenten bestond voor het Erasmus-programma ook al.

Hoewel toerisme, met een verblijf voor niet meer dan drie maanden, perfect mogelijk blijft, wordt het voor Europeanen heel wat omslachtiger om permanent in het VK te gaan werken. Omgekeerd is dat trouwens ook zo, met name bijvoorbeeld voor Britse muzikanten, die voortaan in elk van de EU-lidstaten een werkvergunning moeten gaan aanvragen, wat onze festivals zeker parten zal spelen.

De weg vooruit?

Vrijhandel gaat over vertrouwen. In een ideale wereld drijven geïndustrialiseerde landen handel met elkaar zonder beperkingen, waarbij ze elkaars regels en standaarden eenvoudigweg erkennen en zelfs alle beperkingen op migratie eenvoudigweg worden geschrapt, aangezien er toch geen gevaar is op ongecontroleerde massamigratie tussen die landen.

In de echte wereld worden handelsstromen echter strikt gereguleerd, met allerlei bureaucratie, voorwaarden en soms ook douanetarieven. Het beste wat het VK en de EU dan ook konden bereiken is om die ellende zo veel mogelijk te beperken.

Het is nu al duidelijk dat er heel wat zaken nog niet zijn geregeld in het akkoord, dus het is van het uiterste belang om dit zo snel mogelijk te doen.

Vooreerst moeten zowel de EU als het VK bijzonder pragmatisch zijn bij de controle van de nieuwe verplichtingen, om ondernemingen de tijd te geven om zich aan te passen.

Fundamenteel moet er ook heel wat meer wederzijdse erkenning van standaarden komen. Niet enkel omdat het VK eenvoudigweg nog steeds zowat alle Europese regelgeving in voege heeft, maar ook omdat het om een land gaat dat we wel kunnen vertrouwen.

Een Europese ambtenaar maakt aan de Financial Times de visie bij sommige eurocraten duidelijk. Hij stelt: "Men kan niet verwachten dat het VK de "food import hub" van de EU blijft. Dat kan niet blijven duren." Dit is een uiting van het idee dat het opleggen van extra belemmeringen voor handel tussen VK en EU de eigen industrie zal bevoordelen.

Het is natuurlijk bijzonder kortzichtig om dat te denken. Het zal wel zo zijn dat men op die manier hier en daar wel eens een voordeel kan halen en er er zullen wel bedrijven zijn die zich in de EU vestigen als gevolg van de nieuwe EU-belemmeringen voor handel tussen VK en EU. Uiteindelijk zal zoiets echter meer kapot maken dan het goed zal doen. Als onze ondernemingen niet makkelijk de Britse markt kunnen bedienen, schaadt dat hen in hun globale groeistrategie. Bovendien wordt Europa minder aantrekkelijk voor investeerders als er grote belemmeringen komen tussen de Britse markt en die van de Europe Unie.

Enkele suggesties om de nieuwe "muur van bureaucratie" voor handel tussen VK en EU, zoals de Financial Times het noemt, wat te verzachten?

Erken professionele kwalificaties, regel tijdelijk verkeer van dienstverleners, kom wederzijdse erkenning van conformiteitsattesten overeen, als ook van data-regulering en wat mij betreft zoveel mogelijk andere regulering eveneens. Geef prioriteit aan de specifieke sectoren die door het handelsakkoord over het hoofd werden gezien. Zo worden alvast de grootste nieuwe pijnpunten aangepakt.  

Bovendien is ook een oplossing voor het nieuwe BTW-regime om handel te drijven met het VK nodig. Op dit moment, dienen Britse bedrijven in verschillende EU-lidstaten een BTW-registratie gaan doen, wat omslachtig is en heel wat Britse webshops er toe deed besluiten niet langer klanten in de EU te bedienen. BTW is al bijzonder complex zonder brexit, maar een oplossing kan er eventueel in bestaan dat de Britse regering een jaarlijkse vergoeding betaalt aan de EU in ruil voor het wegvallen van BTW-formaliteiten voor Britse ondernemingen, met uiteraard een gelijkaardige regelgeving voor EU-ondernemingen die in het VK verkopen.

Het was altijd al onvermijdelijk dat Brexit tot meer handelsbeperkingen zou leiden. In het ideale scenario was het VK lid van de EU gebleven en had de EU oor gehad voor de Britse verzuchting om de EU te heroriënteren naar haar kernopdracht: het wegwerken van handelsbelemmeringen. Ironisch genoeg zorgt Brexit ervoor dat nu duidelijker dan ooit wordt hoe belangrijk het vrijhandelskader is dat de EU biedt. Dat kader komt in gevaar wanneer de EU zich inlaat met "Eurofederalistische" experimenten om steeds meer macht te verwerven, aangezien het gebrek aan democratische legitimiteit voor een "blowback", zoals het Brexit-referendum, kan zorgen.

Er is een intense economische en historische verwevenheid tussen de Britse eilanden en het vasteland. Reeds in 1496 kwamen Londen en de handelsmogendheden op het Europese vasteland, met Bourgondische Nederlanden op kop, een voor die tijd verregaand handelsakkoord overeen, het zogenaamd "Intercursus Magnus".  Ook al zorgt het hedendaagse handelsakkoord EU-UK TCA voor een inperking van de handel, vormt het toch een goede basis om terug zo dicht mogelijk aan te knopen bij de handelstoegang die er voor 1 januari was, maar dan met heel wat meer regelgevende competitie, in het belang van de beide kanten van het Kanaal.

 

 

Een kritische analyse van het Europese vaccin-beleid

Oorspronkelijk gepubliceerd op BusinessAM

In de Europese Unie is gezondheidsbeleid een nationale bevoegdheid. Niettemin gebeurt de goedkeuring van coronavaccins door de Europese Commissie en werd ook de verantwoordelijkheid om te onderhandelen met farmabedrijven over de aankoop ervan toevertrouwd aan het Europese niveau. Bij beide zaken lijkt het te zijn mis gegaan.

Dat Israël, de Verenigde Staten, het Verenigd Koninkrijk en andere landen fors voorop lopen op EU-landen in de race om het vaccin toe te dienen kan natuurlijk niet zo maar aan de Europese Unie worden toegeschreven. De uitrol van het vaccin is immers een nationale – en soms zelfs regionale of lokale – bevoegdheid, terwijl niemand ook veel kan doen aan productievertraging bij de fabrikanten. 

Hoe vroeger de goedkeuring, hoe vroeger men kan beginnen vaccineren

Toch hangt veel af van de goedkeuring van het vaccin. Hoe vroeger de goedkeuring, hoe vroeger men kan beginnen vaccineren. Het Verenigd Koninkrijk, dat in 2020 nog steeds de EU-regels diende te volgen, maakte gebruik van een uitzonderingsprocedure om het Pfizer-vaccin goed te keuren enkele weken voor de EU dat deed, en kon dan ook een stuk eerder beginnen met de uitrol. Volgens de Duits-Turkse uitvinder van het vaccin, Ugur Sahin, had de Europese vertraging niets met wetenschappelijke redenen te maken, maar enkel met procedurele, die dan weer volgens Belgische beleidsmakers te verkiezen zouden zijn. Premier Alexander De Croo beweerde zelf: “In het VK hebben ze hun bevolking als proefkonijnen genomen.”

Nog belangrijker is wellicht de goedkeuring van het AstraZeneca-vaccin. Volgens Duits parlementslid Karl Lauterbach, de woordvoerder voor gezondheidsbeleid van de Duitse regeringspartij SPD, ‘zal het van het AstraZeneca-vaccin afhangen of Duitsland het al dan niet goed zal doen of niet’, wat betreft de doelstelling om tegen het einde van de zomer 60 procent van de bevolking te vaccineren.

Het Verenigd Koninkrijk keurde dit vaccin al goed en begon op 4 januari zelfs al met de inenting ervan. Het Europees Geneesmiddelenagentschap zal het daarentegen pas ten vroegste in februari goedkeuren. Dat heeft ook wel te maken met het feit dat AstraZeneca nog geen officiële aanvraag ter goedkeuring bij de EU heeft gedaan, maar het doet allemaal toch veel vragen rijzen.  

België voorziet in de planning dat het niet voor maart met dit vaccin zal kunnen beginnen inenten, en wellicht zal het in Duitsland en de rest van de EU niet veel vroeger zijn. Dat kan wel eens een bijzonder groot verschil maken. 

Het Verenigd Koninkrijk keurde zoals gezegd het Pfizer-vaccin begin december goed, binnen de krijtlijnen van EU-regelgeving, en het AstraZeneca-vaccin begin januari. Wat als de Europese Unie dezelfde snelheid had gevolgd – of iets trager dan – wat betreft het AstraZeneca-vaccin?

Wat als er een derde golf komt?

Gedurende de hele maand december en januari had men dit vaccin dan al kunnen toedienen aan de meest kwetsbaren en het zorgpersoneel. Laat ons hopen dat er uiteindelijk geen derde golf komt, maar volgens professor microbiologie en immunologie Hans-Willem Snoeck (Columbia University) is die bijzonder onwaarschijnlijk. 

De Britse variant van het Covid-virus verspreidt zich heel wat sneller, waardoor die variant ook heel wat meer slachtoffers kan maken, zelfs indien die niet dodelijker zou zijn dan eerdere varianten. Op dit moment is er al een enorme stijging in Ierland, de dichtste buur van het VK. In Ierland is sinds Kerstavond het aantal personen dat met Covid op intensieve zorgen ligt vervierdubbeld, op minder dan twee weken dus.

België heeft hoogste ‘oversterfte’ in westerse wereld

België pakte Covid al bijzonder slecht aan in 2020, dus een nieuw drama bij een derde golf moet men echt proberen te vermijden. Als men naar de ‘oversterfte’ kijkt – wat een vergelijking is van het aantal sterfgevallen in 2020 met voorgaande jaren, wat dus het probleem wegwerkt dat niet alle landen Covid-sterftes op dezelfde manier aangeven – ziet men dat er in de westerse wereld geen enkel land is met een dergelijke hoge oversterfte. Die bedroeg – volgens cijfers van de Financial Times – zo maar even 26% voor België in 2020, heel wat meer dan onze buurlanden (Nederland en Frankrijk: +11%, Duitsland: +4%, VK: +18%) en zelfs meer dan Spanje (+24%) en Italië (+15%). Ook het ‘Amerika van Trump’ deed het minder slecht, met +18%. Men moet al naar Istanboel gaan (+28%) om gelijkaardige dramatische cijfers te zien, al is het nog niet zo erg als in Mexico (+53%) of Peru (+89%) . Ondertussen kenden Denemarken en Zuid-Korea helemaal geen oversterfte, terwijl het zogenaamd ‘lockdownvrije’ Zweden met 12% het ook niet goed deed. 

De graad van lockdownbeperkingen lijkt trouwens niet direct een sterke factor – in tegenstelling tot zaken zoals grenscontroles en medische capaciteit, wat dan gaat over performant ‘test and trace’-beleid alsook beschikbaarheid van medisch materiaal. Spanje deed het nog slechter dan ons land tijdens de eerste golf, maar tijdens de tweede golf afgelopen herfst was de oversterfte binnen het Westen nergens hoger dan in België. 

Een snellere goedkeuring van het vaccin had dus op zijn minst de mogelijkheid geboden aan België om op dezelfde doortastende manier als Israël te werk te gaan bij de uitrol van het vaccin. 

Prioriteit voor de bewoners van de woonzorgcentra, ‘een puur politieke beslissing’?

Echter, ‘het is wat het is’, en in ons land is de uitrol nu wel al begonnen. Opnieuw volgens immunoloog Hans-Willem Snoeck is het vrij trage tempo te wijten aan het feit dat ‘er in die klinische studies van Pfizer en Moderna onvoldoende mensen van [zeer hoge] leeftijd zaten. We weten niet hoe veilig en effectief het vaccin is bij die zeer oude populatie. De oplossing? We gaan er 700 vaccineren en dan kijken.’ Hij stelt bovendien dat prioriteit voor de bewoners van de woonzorgcentra (‘WZC’s’) ‘een puur politieke beslissing’ is en ‘een reactie op een nogal vernietigend rapport van het WHO over ons beleid in de WZC’s’.

Hij wil integendeel voorrang voor het zorgpersoneel, en stelt: ‘Vrijwel alle andere landen kiezen voor het beschermen van de ‘eerstelijn’. Ook wij moeten dat doen. Want de gezondheidszorg moet overeind blijven. En we hebben die mensen nog hard nodig om te vaccineren. (…) Waren we met Kerstmis begonnen, we waren al bijna klaar.’ Het moet gezegd dat sommige andere wetenschappers, zoals bijvoorbeeld Marc Noppen, de ceo van UZ Brussel, geen voorstander zijn van prioriteit voor het zorgpersoneel. 

Verdedigers van het EU-beleid stellen dat de relatief tragere vaccinatie in Europa door problemen bij productie zit, en dat de uitrol nationaal ook veel te wensen overlaat. 

Vooreerst maken nationale beleidsfouten uiteraard fouten op EU-niveau niet goed. 

Maar bovendien het volgende: indien Hans-Willem Snoeck het bij het rechte eind heeft en het cruciaal is om eerst het zorgpersoneel in te enten, betekent dit dat het tijdstip van de start van de vaccinatiecampagne wel degelijk extreem belangrijk is, ook al beschikt men maar – als gevolg van productiebeperkingen – over een fractie van het aantal vaccins die nodig zijn. 

‘Europese Commissie heeft de aankoop van vaccins te bureaucratisch gepland’

Naast de goedkeuring van vaccins was ook de onderhandeling over de aankoop ervan een verantwoordelijkheid van het EU-niveau.

Hiervoor kwam de EU reeds zwaar onder vuur, met name in Duitsland. De leider van de Beierse Minister-President, Markus Söder, viel de EU Commissie frontaal aan: ‘de Europese Commissie heeft de aankoop van vaccins te bureaucratisch gepland en te lang gedebatteerd over de prijs. Het valt moeilijk uit te leggen dat een in Duitsland ontwikkeld vaccin elders sneller ingezet kan worden’. Ook Duitse media zoals Bild en Der Spiegel kwamen scherp uit de hoek.

Het zal wel zo zijn dat een deel van de Duitse kritiek op de Europese Commissie is ingegeven door de strijd binnen de regerende CDU om de opvolging van Angela Merkel, waarbij de Minister van Volksgezondheid, Jens Spahn, één van de kanshebbers is. Ook in de Zweedse en Deense pers vielen er echter heel wat kritische geluiden te horen over de Europese aanpak. De voormalige Zweedse sociaal-democratische Minister Leif Pagrotsky, stelde in een opiniestuk zelfs voluit dat voor de Britten ‘de uittrede uit de EU levens redt’. Juridisch is dat niet juist, omdat ook andere EU-landen de uitzonderingsprocedure hadden kunnen volgen, maar men kan wel beargumenteren dat zonder brexit de Britten die politieke optie minder snel hadden gekozen.

Falen kost mensenlevens én geld

Het Duitse weekblad Der Spiegel vindt alvast dat de Europese Unie gefaald heeft in haar missie, en schrijft dat het gaat om ‘een falen, dat nu in de winter, op het hoogtepunt van de pandemie, niet enkel vele mensenlevens zal kosten, maar ook zeer veel geld. Dit terwijl de EU met haar gepoker net geld wilde besparen’. 

Het fundamentele probleem bij de Europese aanpak is dat de bestelling van het vaccin veel te laat gebeurde. 

De Europese Unie bestelde immers pas op 11 november 200 miljoen dosissen van het Pfizer-vaccin, terwijl de Verenigde Staten dat reeds op 22 juli deden. Daarbij zou de EU bovendien een aanbod hebben afgeslaan om nog eens 500 miljoen extra dosissen aan te kopen. Integendeel kocht het op 17 november 400 miljoen dosissen van CureVac, een vaccin dat echter nog niet in het ‘Phase3 trial’ stadium zat. Men kan zeggen dat het achteraf makkelijk praten is, maar in juli reeds berichtte de Wall Street Journal dat het Pfizer vaccin klaar voor goedkeuring zou zijn tegen december, waarbij toen ook al heel wat data beschikbaar waren, maar desondanks wachtte het Europees Geneesmiddelenagentschap tot 6 oktober om die data te beginnen evalueren. 

Late bestelling heeft grote gevolgen

De late bestelling heeft grote gevolgen, want wie eerder bestelt, krijgt ook eerder levering. In het geval van Pfizer, zou de levering pas laat dit jaar, als alles goed gaat, afgerond zijn.

De vraag is dus niet of EU-lidstaten uiteindelijk genoeg vaccins zullen hebben, maar of ze er genoeg zullen hebben om tegen het einde van de zomer op zijn minst de meest kwetsbaren te hebben gevaccineerd, om te vermijden dat het zorgsysteem wordt overbelast, wat net de fundamentele reden is voor alle Covid-maatregelen.

Opnieuw volgens de Duits-Turkse uitvinder van het Pfizer vaccin, Ugur Sahin, ‘bestond blijkbaar de indruk: we hebben genoeg. Het zal niet zo slecht gaan. We hebben dit onder controle. Ik was daarover verbaasd’. 

Oorspronkelijk had de Duitse Minister van Volksgezondheid, Jens Spahn, een bilateraal initiatief genomen, los van de Europese Commissie, samen met zijn collega’s uit Nederland, Frankrijk en Italië. Merkel dwong hem in juni om hiermee te stoppen en de verantwoordelijkheid aan de Europese Commissie te laten. 

Ondertussen lijkt Duitsland toch alweer van het pad van de ‘Europese solidariteit’ afgestapt en vroeg het aan Pfizer/BioNTech eenmalige voorafname van voorziene levering, wat het evenwicht verstoorde en voor ongenoegen bij de Europese Commissie zorgde. 

Vermijden dat steun voor Europa afbrokkelt

Tot besluit: zowel op vlak van de goedkeuring van vaccins, cruciaal om zo snel mogelijk te kunnen beginnen vaccineren, als op vlak van de aankoop ervan kan men stevige vragen stellen bij de Europese aanpak – wat nationaal falen uiteraard niet goedpraat. Laten we hopen dat de fabrikanten goed kunnen volgen, want als er vaccintekorten ontstaan die grootschalige vaccinatie vertragen, zal de aandacht snel weer gaan naar de aankooppolitiek van de Europese Commissie. Zeker voor kleine, open economieën, zoals de onze, is het ook belangrijk dat de steun voor ‘Europa’ in Duitsland niet afbrokkelt, als gevolg van dit soort experimenten waarbij de Europese Commissie grote verantwoordelijkheid kreeg over gezondheidsbeleid.

Zonder ophouden vragen Europese ambtenaren meer macht op vlak van gezondheidsbeleid, maar de ervaring met Covid leert dat we daar best toch heel voorzichtig mee omgaan. Het is uiteraard een goed idee om zaken te coördineren op Europees niveau, en misschien wel zo veel als mogelijk in crisissituaties zoals deze, maar eigen beslissingsmacht over zoiets cruciaals als gezondheidsbeleid blijft toch beter op beleidsniveaus dicht bij de burger, waar politici forse druk voelen om te handelen. Dat is hoegenaamd niet altijd het geval voor het Europees niveau.