Tijd om het roer te wenden en de kernuitstap terug te draaien

 

Oorspronkelijk gepubliceerd op de financiële blog Consulfund

Eén van de meest opzienbare beslissingen van de nieuwe federale regering is dat ze "resoluut" kiest "voor de herbevestiging van de ‘kernuitstap’ tegen 2025. Om ervoor te zorgen dat het licht niet uit gaat, zouden die afbetaalde, niet-CO2-uitstotende kerncentrales daarbij worden vervangen door zwaar gesubsidieerde CO2-uitstotende gascentrales.

Het is echter allesbehalve de vraag of het wel realistisch is om zo snel die gascentrales “up and running” te hebben. België staat nu eenmaal niet gekend om snelheid in die zaken, allereerst vanwege het bijzonder trage vergunningsproces. Denken we maar aan de vervolmaking van de Antwerpse ring of de nieuwe gevangenissen in Dendermonde of Haren. Bovendien moet de Europese Commissie zich nog uitspreken over de wettelijkheid van het subsidiemechanisme.

Om die reden werd tegelijk in het regeerakkoord voorzien dat de kernuitstap – die bij wet verplicht werd door de paars-groene regering Verhofstadt, bijna 20 jaar geleden – enkel wordt uitgevoerd op voorwaarde dat de ‘de bevoorradingszekerheid en de impact op de elektriciteitsprijzen’ niet in gevaar komen. Indien dat zo zou blijken te zijn, dan zouden alsnog twee van de zeven Belgische kerncentrales langer open worden gehouden.

De federale regering kwam daarbij ook overeen om de uiteindelijke beslissing pas einde 2021 te maken. Dat Engie Electrabel, de eigenaar en uitbater van de Belgische kerncentrales, al begin dit jaar waarschuwde dat het bedrijf een antwoord wil, en in oktober nog waarschuwde dat een beslissing in 2021 “te laat” komt, werd daarbij volkomen genegeerd.

De opening in het regeerakkoord lijkt verantwoordelijk voor het afhaken van één van de investeerders in mogelijke nieuwe gascentrales, André Jurres. Hij stelt: “als er straks twee kerncentrales openblijven, heeft het project geen zin meer. (...) De elektriciteitsprijs op de stroombeurs is nu eigenlijk al te laag om investeringen aantrekkelijk te maken. Als straks ook 2.000 megawatt van kerncentrales blijft komen, wordt dat probleem nog groter. Ik heb de berekeningen laten maken en je krijgt dan een nog grotere prijsmisvorming. Het wordt dan voor een nieuwkomer zeer moeilijk om een gascentrale rendabel te krijgen.”

Dit lijkt te contrasteren met de stelling van de federale regering dat er sowieso extra gascentrales nodig zouden zijn, ook als er nog kerncentrales open blijven. Onder meer energieregulator Creg betwist dit.

Jurres legt echter uit: ‘Door niet te beslissen is de beslissing eigenlijk al genomen. (...) In feite weet je al dat ze twee kerncentrales zullen openhouden. Maar als daar pas eind volgend jaar echt duidelijkheid over komt, zullen het enkel de gevestigde partijen met een grote marktpositie zijn die nog in staat zijn een gascentrale te bouwen.”.

Laat nu net Engie Electrabel één van die “gevestigde partijen” zijn. Het bedrijf is van plan om in geval van een kernuitstap 400 miljoen euro te investeren in een nieuwe gascentrale in Vilvoorde en eventueel ook in Amercoeur bij Luik.

Engie Electrabel is dus voorbereid op alle scenarios: dat van een verlenging van de levensduur van enkele kerncentrales en dat van een complete sluiting. Toch liet het bedrijf onlangs weten dat het de investeringen die nodig zijn om de jongste twee kerncentrales langer open te houden, stopt, wat tot politieke ophef leidde, met protest vanuit de liberale achterban en een aanbod door N-VA voorzitter Bart De Wever van een wisselmeerderheid om de wet op de kernuitstap aan te passen, zonder dat hij daarvoor een tegenprestatie in ruil wil.

Volgens De Tijd wil Engie Electrabel “zijn onderhandelingspositie versterken voor het geval de regering-De Croo toch nog vraagt om de kerncentrales langer open te houden. Er zal dan geen sprake meer zijn van het afromen van een nucleaire rente, maar de Belgische staat dreigt Engie Electrabel dan eerder geld te moeten toesteken om de reactoren langer te laten draaien. Daardoor zou de factuur nog hoger oplopen.”

De krant onthult daarbij dat de beslissing in de regeringsonderhandelingen is gebeurd zonder grondige analyse, wat Energie-Minister Tinne Van der Straeten ook moge beweren: “Er zijn geen berekeningen die aantonen dat het scenario van de kernuitstap een haalbare kaart is. (...) Er was geen tijd voor ernstig rekenwerk, wat wel het geval was toen de regering-Michel besloot om Doel 1 en 2 langer open te houden.”

Wel zijn er studies van Elia, de hoogspanningsnetbeheerder, die wijzen op de mogelijkheid om met investeringen in de interconnectie met Frankrijk en Duitsland meer elektriciteit uit die landen te importeren. Opnieuw extra kosten dus, waarbij dan ook meer Franse kernenergie en Duitse bruinkool zou worden geïmporteerd. Dan negeren we nog de recente waarschuwingen van de Franse regering dat er deze winter in Frankrijk wel eens “blackouts” kunnen voorkomen en dat Duitsland van plan is alle steenkool- en bruinkoolcentrales te sluiten, om nog maar te zwijgen over de ervaring van afgelopen lente, waarbij de buurlanden de export van levensreddend medisch materiaal aan banden legden.  

In de eerste plaats is het natuurlijk bizar dat de groenen, van wie het eerste geloofspunt is dat CO2-uitstoot het klimaat doet opwarmen, zich zo vijandig opstellen ten opzichte van kernenergie, wat de minst gesubsidieerde energievorm is, en trouwens ook bij de meest veilige. De nadelige gevolgen voor het milieu van zogenaamde “hernieuwbare” energiebronnen zoals wind- en zonne-energie zijn onderhand ook al duidelijk, om nog maar te zwijgen van de zogenaamd “hernieuwbare” energiebron biomassa.

De federatie van grote stroomverbruikende ondernemingen, Febeliec, verzet zich fel tegen een kernuitstap, wat op zich al een teken aan de wand is hoe zeker we kunnen zijn van onze energievoorziening bij dit groene experiment om zo maar even 40% van de Belgische electriciteitsopwekking op zeer korte termijn te gaan afsluiten.

Dan is er nog het dramatische verlies aan wetenschappelijke nucleaire expertise – België is op dit vlak wereldvermaard – en last but nog least zijn er in ons land maar liefst 20.000 jobs gelinkt aan nucleaire technologie. Dat zijn hoofdzakelijk private, niet-gesubsidieerde jobs. Niet dat we er daar een overschot van hebben in dit land waar het overheidsbeslag naar 60 procent van het BBP gaat.

De gevolgen van een kernuitstap zijn pas in 2025 ten vroegste zichtbaar, zal de huidige regering die in 2024 de kiezer in de ogen moet kijken, misschien niet aanzetten tot verantwoordelijkheidszin. Een sobere blik op de feiten zou echter moeten besluiten dat alle verantwoordelijke krachten in de regering het roer moeten wenden. Met elke dag talmen, wordt de onderhandelspositie van Engie Electrabel sterker. Zachte heelmeesters maken stinkende wonden. De verantwoordelijke partners in de federale coalitie moeten luisteren naar de steun in de samenleving –succesvolle petities incluis - voor het openhouden van de kerncentrales. Ze moeten de wisselmeerderheid van N-VA aanvaarden en de wet op de kernuitstap zo snel mogelijk aanpassen. Nog eens zien of de groenen de regering dan durven te laten vallen.