Waarom nieuwe noodleningen voor Griekenland géén goed idee zijn

Gepubliceerd op Trends.be en FTM.nl 

Op de top van de eurolanden op zondag 12 juli besloot de Duitse Bondskanselier Angela Merkel de beslissing over een mogelijke Griekse euro-exit maar naar Athene over te hevelen. De Grieken krijgen het vooruitzicht op een nieuwe “noodlening” van 86 miljard euro onder meer van het Europees Stabiliteitsmechanisme (ESM), maar dienen in ruil daarvoor een hele resem wetgeving in te voeren. Het land ondergaat daarmee een in Europa ongeziene beperking van de soevereiniteit. Als dat uiteindelijk politiek onhaalbaar zou blijken in Griekenland, kiest Athene er dan wel zelf voor om de muntunie te verlaten en kan Merkel haar handen wassen in onschuld. Er is een kans op vervroegde verkiezingen in de herfst. Als de extreem-linkse regerende partij Syriza splitst of wordt overgenomen door de meer radicale fractie, zien we meer dan waarschijnlijk een “Grexit”. Maar even goed mogelijk is een nieuwe noodlening. Om de volgende redenen is dat laatste echter een bijzonder slecht idee: 

1.      De vorige noodleningen faalden. Waarom meer van het zelfde? 

De Griekse schuldgraad schommelt rond 180% van het BBP, een recordhoogte. Nog maar eens die schuldenberg vergroten zou de economie nog meer ondermijnen, zoals al gebeurde na 2010, sinds wanneer het land leningen ter waarde van 240 miljard euro ontving, zowel van de eurozone als van het IMF.

Het is juist dat dit een indirecte redding van grote, internationale banken was, die lichtzinnige leningen hadden toegekend aan Griekenland, wat we met Open Europe ook steeds hebben onderstreept. Toch hielp dit ook de Griekse Staat. Griekenland moest immers dat geld dan zelf niet terugbetalen. Een Grieks faillissement zou een goede zaak geweest zijn, maar het zou pijnlijke hervormingen met zich mee hebben gebracht. Het zou immers niet langer mogelijk zijn geweest de Griekse ambtenarenkaste te financieren. De nodige besparingen in het Griekse overheidsapparaat zouden veel groter zijn geweest. Griekse ambtenaren zagen hun loon slechts met 8% gemiddeld dalen tussen 2009 en 2013, terwijl dit 19% was in de privé-sector. Daardoor verdiende men er 43% minder dan de ambtenaren, wat voordien “slechts” 35% was. 

De broodnodige sanering van het Grieks ambtenarenkorps zou op lange termijn hebben geloond, want het enige succesvolle recept om corruptie in “emerging economies” te bestrijden is het terugdringen van de rol van de overheid in de economie, wat bijvoorbeeld in Georgië gebeurde. Als Griekenland geen toegang meer zou hebben tot het goedkoop geld van de ECB, is het eenvoudigweg niet langer mogelijk om zo’n groot overheidsapparaat in stand te houden. 

Die weg wordt nu echter niet gekozen. Een heel aantal hervormingen worden nu van buitenaf opgelegd. Op zich zijn daar goede ideeën bij, zoals privatisering van overheidsbedrijven, havens en luchthavens, het afbouwen van brugpensioen of toelaten van zondagswinkelen: zaken die men in Noord-Europa vaak nog niet doorvoerde. Het is echter maar de vraag of Griekenland dit alles effectief zal uitvoeren op het terrein, gezien het feit dat het land nog niet de helft van de voorwaarden uit de vorige programma’s van het IMF vervulde. Griekenland heeft ten dele zijn concurrentiekracht hersteld, maar met een nieuwe reeks forse belastingverhogingen is het zeer betwijfelbaar of de economische groei wordt gecreëerd die zo broodnodig is om  het land terug op eigen benen te laten staan. 

2.      Verregaande bemoeienis met cruciale politieke beslissingen van een land is gevaarlijk

Los van de rol van de andere Europese landen of de VS, had Griekenland de keuze om niet toe te treden tot de muntunie, aangezien het niet aan de voorwaarden voldeed. Het land had nu perfect ook de mogelijkheid om de muntunie te verlaten en in de EU te blijven, wat ook de voorkeur geniet van een deel van Syriza. De Griekse keuze om een zoveelste nieuwe miljardenlening te vragen, brengt onvermijdelijk voorwaarden met zich mee, dus men mag de andere eurolanden niet zomaar met de vinger wijzen. Toch is dit een bijzonder groot risico. Op dit moment is een nationalistisch-populistische regering reeds aan de macht, met alle gevolgen van dien. Voormalig Minister van Financiën Yanis Varoufakis waarschuwde na zijn ontslag dat de fascistische partij “Gouden Dageraad” wel eens “de grote winnaar van het protest tegen de besparingen zou kunnen worden, jammer genoeg”. 

We moeten dit gevaar serieus nemen. Is het wel verantwoordelijk om dit te riskeren met een land dat weinigen uit de EU en de Schengenzone willen zien verdwijnen, bovendien een cruciale Navo-bondgenoot? Als 61% van de bevolking in een referendum tegen een reeks voorwaarden stemt voor een nieuwe miljardenlening, zou het antwoord dan niet moeten zijn om een gecontroleerde Grexit voor te bereiden, eerder dan het opleggen van nog striktere voorwaarden, wat tot politieke radicalisering kan leiden? De Europese leiders, Merkel op kop, verkiezen echter om dit risico te negeren. Een Griekse euro-exit zou immers bewijzen dat hun noodleningen-beleid van de laatste vijf jaar een complete mislukking is.

3. Meer transfers en gemeenschappelijk beleid in de Eurozone leiden tot conflict 

Tot nog toe gaf de Griekse crisis voornamelijk aanleiding tot spanningen tussen Duitse en Griekse beleidsmakers, maar nu heeft het geleid tot een openlijke clash tussen Duitsland en Frankrijk. Daarbij ging Frankrijk openlijk in de aanval tegen de Duitse Minister van Financiën en zijn voorkeur voor een Griekse euro-exit door een team specialisten naar Athene te sturen om eigenhandig het “Griekse” voorstel voor besparingen te schrijven. De spanningen in België tussen Vlamingen en Franstaligen zouden genoeg bewijs moeten leveren voor het feit dat een gebrek aan gemeenschappelijke publieke opinie, cultuur of “demos” voor conflicten zorgt bij het maken van gemeenschappelijke beleidskeuzes. Vele analisten bepleiten nog steeds dat meer macht voor het Europese niveau en meer transfers de oplossing zijn voor de eurocrisis, hoewel dit het recept is dat reeds sinds 2010 wordt gehanteerd, zonder soelaas. Dat is trouwens ook de aanbeveling van het zogenaamde “Verslag van de vijf voorzitters” van de Europese instellingen, al zou het tegendeel verbazen. 

Of de Duitse “ordoliberale” zijde of de “socialisten” uit Zuid-Europa het nu bij het rechte eind hebben: als de discussie over voorwaarden voor een nieuwe noodlening aan Griekenland al tot zulke hevige reacties en wederzijds onbegrip leidt, wat moet dat dan niet worden als de Eurozone een heuse Staat zou zijn, met begroting en gemeenschappelijk economisch beleid? 

4. De eurozone bijeenhouden met leningen en bemoeienis bedreigt de Europese Unie 

Het is stilaan duidelijk dat de muntunie, oorspronkelijk bedoeld om de Europeanen dichter bij elkaar te brengen, eerder het omgekeerde effect heeft. De recente Frans-Duitse spanningen zijn in dat opzicht bijzonder problematisch. De EU is een vredesproject, waarbij vrede wordt bevorderd niet via militaire weg – daartoe dient de Navo – maar via het wegwerken van handelsbelemmeringen. Alles wat “Europa” heeft ondernomen is schatplichtig aan de legitimiteit die het Europese project heeft verdiend dankzij het succes van het openen van de grenzen voor handel. Als goede “side projects” kunnen we het vrij verkeer van personen of de paspoortvrije Schengen-zone noemen, als minder goede de verspillende Europese uitgaven en bureaucratie, de muntunie en de overdreven regulering. Bij de verkiezingen voor het Europees Parlement konden protestpartijen bijna een derde van de kiezers overtuigen, terwijl dat nog maar 20% was vijf jaar eerder. Naast het migratiedebat speelde de eurocrisis daarbij een doorslaggevende rol. Wil wen echt wachten tot Le Pen aan de macht komt in Frankrijk vooraleer er iets aan te doen en alternatieven te proberen?

De Finse Minister van Buitenlandse Zaken Timo Soini stelde onlangs over de derde Griekse noodlening: “De Finse bevolking kan niet begrijpen waarom dit maar door gaat.”

Iemand anders wel?

 

Don't blame Germany or Greece. Blame the Euro

Published by CapX

Writing for CapX, Iain Martin writes that “the financial and political elite has behaved appallingly towards the Greeks”, noting that “it seems to be forgotten that Germany’s revival after the Second World War was underpinned by massive American aid while victors such as the UK were crippled for decades by the cost of defeating the Nazis”. 

The historical comparison is tricky. After the second World War, newly democratic Germany only enjoyed – conditional – debt relief after it had burned bank depositors. Also, much of Germany’s post-War economic miracle is thanks to measures like eliminating all price controls at once, against the wishes of the US army. This was underpinned by hard money policies which had started in 1948 with a 93% contraction in the money supply, all driven by men such as “ordoliberal” Economy Minister Ludwig Erhard. Perhaps Syriza, which often invokes Germany’s post-war debt situation, should read up on German economic history to get inspiration on how to fire up an economy.

We shouldn’t overlook how the massive transfers made to prop up Greece after 2010 haven’t exactly led to positive economic outcomes for reasons not completely unrelated to the clientelist Greek state. These were transfers, not loans, given that a “loan” with an artificially low interest rate partly counts as a “gift”. These transfers really already started since Greece entered the Eurozone, in 2001, and perhaps before. The prospect for the country to enter the Eurozone resulted in a drastic reduction of its borrowing rate from almost 20% in 1995 to around 3% in 2005. The reason was two-fold: investors considered investing in Greece less risky, given how its banking system would soon enjoy access to the ECB’s cheap money. When the cash started flowing, a lot of it was passed on to the Greek government. Greek politicians were able to burden their citizens with more debt than would ever have been possible outside of the Eurozone. The country would have defaulted long before. Also private debt levels have almost tripled between 2000 and 2010.

It is correct that the billions of euros in bailout funds - estimated at 240 billion euro - have partly served to prop up exposed major European and US banks, which may explain US President Obama’s sudden interest in Europe after the eurocrisis broke out in 2010. This was a mistake made by Germany, but also by all the other Eurozone states. In 2011, private investors agreed to take a haircut of 50% worth 100 billion euro on their claims towards Greece, but in order to convince these investors to do that, they were allowed to dump of a lot of their remaining exposure to taxpayers. With Open Europe, we've warned for this at the time, while we estimate that taxpayers now hold around 75% of claims to Greece, up from 36% in 2012.

Bail-ins and restructuring of the whole European banking system would have been the desirable thing to do, but this would have risked driving up interest rates. Europe’s cash-strapped welfare states would have been forced to impose draconic spending cuts, disturbing an ageing population which is awaiting all the promises made by their politicians for decades. How many voters in Europe would have gone for this, if presented the option? We can blame politicians, but at the end of the day, they are merely executing the electorate’s desires, which can be often summarized in a very simple manner: kick the can down the road, send the bill to the grandchildren. 

The common currency itself is largely a means of bailing out struggling member states. A country like Belgium increased the number of its civil servants with 15% between 2000 and 2010, but saw its borrowing rate drop nevertheless, just like Italy and France. In Spain and Ireland, the easy money mainly went into unsustainable private investment, causing a monstrous real estate boom and bust which badly damaged their banking systems. 

The individual European states had witnessed their borrowing rates going up until 1995. This indicated that the game was soon going to be up. In 1995, the euro was announced, overriding German public opinion. The prospect of having access to a central bank backed by Germany’s creditworthiness and presiding over a very large economy drove borrowing rates down after 1995.

Would this have happened without the euro? Certainly to an extent. The UK, outside of the euro, also saw its borrowing rates drop over the same period, largely driven by central bank activism. Given that investment happens at a worldwide level, also the US Federal Reserve’s low interest policies were influential, having contributed to the fall in borrowing costs for Italy and Spain after 2012, given how the Fed’s balance sheet has ballooned since the Summer of 2012, unlike the ECB’s.

The smaller a monetary union, the more quickly investors will punish its central bank for having excessively increased the stock of money in a bid to lower borrowing rates – primarily to allow governments to refinance more cheaply. Lots of other factors also play a role, of course, but access to the ECB’s “cheap money canal” has been the necessary condition for countries like Greece, Ireland or Spain to get in trouble so deeply. 

The euro hasn’t been a good thing for Greece. The country’s GDP is now lower than before the entered the Eurozone. Also for Germany, however, the euro wasn’t a good thing, although it has been less damaging than for Greece. As one of Germany’s most prominent economists, Hans-Werner Sinn, who built his economic institute IFO into a world player, remarked: “When the euro was announced in 1995, Germany’s gross domestic product per capita was the second-highest among the current euro countries. [In 2013,] it is seventh. That’s not exactly the performance of a “euro winner”. 

Too often the focus has been on Germany’s export success. But there are also importers, consumers, savers, insurers and pensioners. They are all being hit badly by the euro which is artificially weak for Germany. Sinn has estimated that therefore, the benefits of a German “revaluation”, through the introduction of the D-Mark, would be three times as big as the benefits certain parts of the German economy enjoy thanks to the undervalued euro. Obviously German politicians and politically well-connected major exporters are the benefactors of the ECB’s low interest rates, given how it has driven down the German federal government’s borrowing costs. Meanwhile, German pensioners who were assuming to enjoy at least 5% annual returns on their life savings are biting the bullet. And German insurers are facing deep trouble.

To sum up: Greek corruption and the leftwing populist economic mindset of Greek voters certainly has helped to drive the country to where it is today and German – and French - elites certainly could have allowed Greece to default hard on reckless banks in 2010. Then banks could have been bailed out directly, if one wanted to avoid deposit haircuts, which on its turn would have destabilized a system whereby all deposits are not available all the time. This story is much bigger than the recklessness of a Greek Finance Minister or the short term - focus of a Northern European politician. This is the result of the creation of a monetary union serving to paper over decades of irresponsible welfare state spending.

 Pieter Cleppe represents independent think tank Open Europe in Brussels

www.openeurope.org.uk

 

Why a third Greek bailout is a bad idea

Published on ZeroHedge 

Last Sunday, Eurozone countries submitted yet another ultimatum to Greece: implement a whole round of reforms, from eliminating early retirement over scrapping exemptions from sales tax to opening shops on Sunday, and we’ll start negotiations on providing a new bailout of possibly €86bn from the European Stability Mechanism (ESM), the Eurozone’s bailout scheme, which will carry yet another series of strings attached. Hereunder are four reasons why this whole thing is just a bad idea. 

1.      The previous two bailouts have failed. Why try more of the same?

Today, Greek debt to GDP has reached 180%, an all time high. It should come as no surprised that an overindebted country’s economy will shrink when it is being burdened with even more debt. This happened from 2010 on, when the country received “emergency loans” amounting to an estimated 240 billion euro, both from Eurozone countries and the IMF. At the instigation of former French IMF chief Dominique Strauss-Kahn, the IMF violated its own principles by not allowing Greece to default on major international banks before granting it a loan. It now is facing heavy losses, after Greece has already defaulted twice on an IMF payment now or is “in arrears”, in IMF-lingo. Also the “no-bailout rule” in the EU Treaty was violated.

It’s true that this therefore was a bailout of major international banks who had been lending to Greece, as we have pointed out back then with Open Europe. Still also Greece profited, as someone else really paid back part of the funds which they had been enjoying previously. 

Greece hasn’t properly implemented all the measures it promised take. The IMF has stated that “only 5 of 12 planned IMF reviews under the current program were completed, and only one has been completed since mid-2013, because of the failure to implement reforms”. Greece did restore some competitiveness, but would probably have benefited more if it had reformed more. Still, many of the measures from these bailout programmes, including the newly proposed one, involve tax hikes. How this can drive economic growth in a country already crippled with debt is anyone’s guess.

2.      It’s toxic to intervene deeply into the political decisions of another country

Greece was never really forced to join the euro, given that it didn’t comply with the entry requirements in the first place. It is also free to leave the Eurozone, as the newly proposed deal for Greece looks like an invitation for the country to do so. Isn’t then all the criticism towards Germany and the other Eurozone states of having the temerity to attach some strings to providing another €86bn in  taxpayers' money a bit rich?

Yes it is, and we should also blame the Greek government for inviting foreign intervention by applying for yet another bailout, but that doesn’t take away the fact that this is the recipe for radicalizing public opinion. When a large majority of Greeks, 61%, rejects a set of conditions attached to a possible new bailout in a referendum, surely should rather be not to seek a new bailout, and seek Grexit, instead of seeking one with even more stringent proposals? Former Greek Finance Minister Yanis Varoufakis has warned that the Greek fascist “Golden Dawn” party could “inherit the mantle of the anti-austerity drive, tragically”, now that the hard left Syriza formation has basically backed down to foreign demands. We shouldn’t ignore this danger.

3. More transfers and common Eurozone decision making leads to conflict 

Whereas until now the Greek crisis mainly soured relations between Germany and Greece, luckily mostly between its politicians and media, it has now lead to an open split between Germany and France, with the latter pushing for more money for Greece and the former openly suggesting “Grexit”. A country like Belgium, infamous for its tensions between the Germanic and Francophone part of the country, which only four years ago led to the inability to form a new federal government for one and a half year, should be sufficient proof that a lack of common “public opinion”, “demos” or “culture” can hugely complicate and even toxify decision making. 

Regardless of whether the more “ordoliberal” Germanics or the “socialist” Southern Europeans are right or wrong: given the intensity of the criticism of the conditions suggested by Germany for the new Greek bailout, one can only wonder how big the tensions would be in case the Eurozone would further centralize power and increase the size of the transfers. Still the so-called Five Presidents' Report” written by the heads of the EU institutions is proposing just that. You wouldn't expect them to suggest anything else, but does this make sense to anyone outside of the EU bubble? 

4. Propping up the Eurozone endangers the EU

The Franco-German tensions we’re witnessing are very problematic. The EU really is built on a grand diplomatic deal between these two countries and the core of the EU project really is about reducing trade barriers, thereby securing lasting peace through trade in Europe. Everything else the EU has undertaken depends on the legitimacy it has obtained due to the success of removing trade barriers: from good projects, as the passport- free zone Schengen or the free movement of people, to questionable projects, as the common currency, the ever growing set of burdensome regulations or the wasteful 1 trillion euro EU Budget, to vanity projects, as the invisible EU Diplomatic Service. Now the most unsuccessful side-project of the EU, the common currency, may one day trouble the EU. EU-critical protest parties managed to gain almost one third of the vote in least year’s EP elections, up from only one fifth in 2009. Apart from perhaps migration, the euro has without much doubt been the prominent factor in their success.

As Finland’s Foreign Minister Timo Soini said this week about the idea of a third Greek bailout round: "the Finnish public can't understand that this is allowed to continue". 

Can anyone else?