Stop de Griekse schulden-carrousel

Gepubliceerd in De Standaard en FTM.nl

Onder de titel “Red Griekenland om Europa te redden”,  betoogde Timothy Garton Ash gisteren in deze krant dat de andere eurolanden Griekenland nog maar eens miljarden moeten toestoppen. Dit zal Griekenland echter niet redden. Bovendien mogen we de eurozone en de Europese Unie nooit met elkaar verwarren. Ondanks haar gebreken, heeft het Europese project de handel en dus de vrede tussen de lidstaten fors bevorderd. De Eurozone bevorderde eerder het aangaan van schulden en spanningen tussen de lidstaten. 

Zou “Grexit” een mooi spektakel zijn? Neen, maar er zijn geen schoonheidsoplossingen meer. Het zou gepaard gaan met kapitaalcontroles en het tijdelijk sluiten van banken. Het invoeren van een nieuwe munt zou tijd vergen, maar in eerste instantie zou Griekenland de euro nog kunnen gebruiken, zoals Montenegro dat doet. Dat zou betekenen dat de lokale banken geen toegang meer zouden hebben tot het goedkoop geld van de ECB. De aandeelhouders van de geherstructureerde banken zouden verliezen moeten nemen, net zoals de schuldeisers. De spaarders zouden ofwel een deel van hun geld terugkrijgen, ofwel alles, maar dan wel in de nieuwe, gedevalueerde munt.

Als Griekenland de muntunie verlaat, blijft het in de EU en krijgt het wellicht nog wat geld om de transitie te maken. Rusland zou grote moeite hebben om Griekenland te ondersteunen. De Griekse economie bedraagt 12% van de Russische economie, die lijdt onder de lagere olieprijzen. 

Wat is het alternatief? 

Griekenland heeft naar schatting zeker al 240 miljard euro aan “noodsteun” ontvangen de voorbije vijf jaar. Niettemin was de Griekse schuldgraad nog nooit zo hoog: ze schommelt rond 180 procent van het BBP.

Dat is dan nog zonder de indirecte steun die de ECB aan de Griekse banken blijft verlenen. Er is een zogenaamde “slow-motion bank run” aan de gang. Grieken halen hun geld liever van de bank, wat de autoverkoop fors aanzwengelt. 32% van de activa in Griekse banken waren eind april afkomstig van leningen door de Griekse centrale bank en de ECB. In september was dat nog maar 12% en ondertussen is de bank run nog verergerd. Woensdag dient de ECB opnieuw te beslissen of en in welke mate ze de Griekse centrale bank toelaat om zelf euro’s te creëren om die aan de Griekse banken uit te lenen, via het zogenaamde mechanisme van “Emergency Liquidity Assistance” (ELA), normaal enkel bedoeld voor liquiditeitsproblemen. Hoe langer deze crisis duurt, hoe meer euro’s er via het Griekse bankensysteem worden gecreëerd. 

Biedt een Grexit zicht op beterschap? 

Een nieuwe zwakkere munt maakt exports, in de eerste plaats het toerisme, natuurlijk goedkoper, maar we mogen de voordelen daarvan niet overschatten. Het land heeft nu reeds maatregelen genomen die de concurrentiekracht deels hebben hersteld.

Het echt grote voordeel van een Griekse exit uit de eurozone is dat Griekenland niet langer zo goedkoop zal kunnen lenen, iets wat een vergiftigd geschenk was. Voor Griekse banken, en dus ook voor de Griekse overheid en burgers, zullen de interestvoeten fors stijgen. Politici zullen de bevolking niet langer met een immense schuldenberg kunnen opzadelen. 

Is er besmettingsgevaar?

Hoewel we niet naïef mogen zijn over instabiliteit op korte termijn bij een “Grexit”, denken de meeste analisten dat het gevaar voor besmetting zich eerder op lange termijn situeert. Als een euroland in de toekomst in de problemen komt, zullen investeerders veel sneller speculeren dat er opnieuw een exit komt. Er zal dan dus meer geld nodig zijn om een land binnen de muntunie te houden.

Er dreigt echter ook besmettingsgevaar indien Griekenland een zoveelste steunpakket krijgt. Later dit jaar zijn er verkiezingen in Spanje en Portugal. Net die twee landen staan sterk weigerachtig tegen de Griekse eisen. Populistische partijen zouden er de wind in de zeilen krijgen indien de eurolanden nu toegeven aan de Grieken. Geldtransfers naar Griekenland zijn misschien nu nog te verkopen. Transfers naar elk euroland dat in de problemen komt zijn dat niet. De eurozone heeft misschien sowieso weinig kans om te overleven op lange termijn, maar zeker niet als men die radicale weg op gaat.

Geldtransfers en inmenging in binnenlands economisch bestuur zijn het recept waarmee de Europese landen de voorbije vijf jaar hebben geprobeerd om de eurocrisis te lijf te gaan. Alvast voor Griekenland heeft dit recept gefaald. Eurofederalisten zien niettemin hun kans schoon om nog maar eens voor meer transfers en meer inmenging te pleiten. Het protest daartegen neemt echter toe, in Noord-Europa tegen het eerste, en in Zuid-Europa tegen het tweede. Het lage rentebeleid van de ECB en de Europese noodleningen vormen een hoge kost voor spaarders, verzekeringsmaatschappijen, gepensioneerden en belastingbetalers. Volgens de Duitse vice-Kanselier en SPD-leider Sigmar Gabriel “is de schaduw van een Griekse exit uit de eurozone meer en meer zichtbaar.” Wat niet voor altijd kan doorgaan, moet wel stoppen.