De opstand der Nederlanden

61 % “nee” tegenover 38 % “ja”. Met 62 % opkomst terwijl de politieke klasse nog zat te waarschuwen dat ze het advies van de bevolking niet zouden volgen als er geen 30% gehaald werd. Het kan moeilijk duidelijker. De bevolking van twee stichtende leden van de Unie wijst een verdrag dat de Unie nog meer macht geeft af. En of het nu is omdat ze de economische koers van de Unie niet smaken of omdat ze bang zijn voor immigratie, de kernboodschap is dat de burgers zelfbestuur willen, en dat ze daarom het verdrag verwerpen.

De burgers van Frankrijk, en nu ook Nederland, hebben tegen een centralistisch project gestemd. Dat is een goede zaak. De politieke klasse is altijd de laatste om te beseffen wat er gaande is, en nu zal dat niet anders zijn. Er wordt nog steeds gepleit om door te gaan met het ratificatieproces, en dus met de referenda. Dat zal echter een lijdensweg worden voor de Unie. Europa wordt immers op dit moment overspoeld door een eurosceptische golf. In één voor één de landen waar een referendum komt, zullen eurosceptische stemmen op de Unie inbeuken. Zelfs in Luxemburg, waar een groot deel van de bevolking er voor het inkomen van de aanwezigheid van Europese instellingen afhangt, is de ja-stem gedaald van 76 % naar 59 %, ook al wegens de Europese spaarrichtlijn. Op 10 juli is er een referendum, tenzij de Europese top op 16 juni dus anders beslist. Een annulatie van referenda zou eventueel discussies over de aard van de EU zelf kunnen openen. En zelfs de mogelijkheid dat lidstaten cavalier seul gaan spelen, en eenzijdig referenda gaan annuleren, is niet uitgesloten. Wat de Unie nog meer in chaos zou storten.

De impact van wat de voorbije dagen is gebeurd, kan moeilijk worden onderschat. Het Europese project davert op zijn grondvesten. De euro bijvoorbeeld komt serieus onder druk. Onder meer Paul De Grauwe verklaarde in de New York Times dat het wellicht moeilijk zal zijn om een gemeenschappelijke munt te houden wanneer het politieke project er niet meer is. En dat is zeer juist. Het stabiliteitspact is al opgegeven, en als de Unie geen politiek gezag meer heeft om de zuiderse landen te verbieden om grote schulden maken, worden ze daar niet meer voor gestraft door een eigen munt die in waarde zakt. Het is dan enkel de euro die in waarde zakt, en een groot deel van de schade wordt zo verschoven naar de budgettair verantwoordelijke landen.

In Duitsland wordt volgens de Financial Times gewag gemaakt van een bespreking tussen de Bundesbank en het Ministerie van Financiën over de gevolgen van een uittreding uit de eurozone. Een CSU-rapport onderzoekt de mogelijkheden om unilateraal uit te treden, wat mogelijk zou zijn indien grove schendingen van het Verdrag van Maastricht plaatsvinden. De angst voor een zwakke euro zit er bij de Duitsers duidelijk goed in.

In de tweede helft van de zestiende eeuw kwamen de zeventien provinciën in opstand tegen hun Spaanse vorst, die absolutische aspiraties had. Het zou de eerste revolte worden in een belangrijk reeks tegen absolutistische vorsten. De Opstand der Nederlanden werd naar Engeland geëxporteerd, en leidde er tot de Britse “Glorious Revolution” (1688). Later volgden ook de Amerikaanse revolutie (1776), en ten slotte de Franse revolutie (1789), hoewel die laatste uitmondde in dictatuur en oorlog.

Ook nu is er een instituut aan wie ooit het vertrouwen is geschonken om burgers te besturen op meer centrale leest, en ook nu is dat vertrouwen geschonden. De referenda geven de bevolking inzicht in het duistere maar oppermachtige machtsorgaan dat de Unie is. Onze democratische parlementen hebben daar niet veel meer aan te zeggen. Dat moet terug veranderen. Als dat niet gebeurt, zou een uittreding van Groot-Brittanië uit de Unie een precedent kunnen zijn, of een opblazen door Duitsland van de gemeenschappelijk munt. De Unie lacht hooghartig dat ze doorgaat, en zich er niets van aantrekt, maar de burgers beginnen beter en beter te weten om wat het allemaal gaat. De beste remedie is het zonlicht.